هنگام رانندگی با هر نوع خودرویی، ممکن است در اثر شرایط محیطی و یا شرایط داخلی موتور خودرو، تغییراتی در نحوه عملکرد سیستم ها به وجود بیاید. این تغییرات باید به نحوی رفع شوند و به شرایط اولیه بازگردند و یا به راننده اطلاع داده شوند تا چاره‌ای بیاندیشد. اینجاست که نقش سنسور های موجود در خودرو خود را نشان می‌دهد. سنسور های مختلفی در خودرو های امروزی وجود دارند که یکی از مهم‌ترین آن ها سنسور اکسیژن است. در ادامه بررسی خواهیم کرد که سنسور اکسیژن خودرو چیست و چه عملکردی دارد.
آشنایی با سنسور
پیش از اینکه بررسی کنیم سنسور اکسیژن خودرو چیست، بهتر است ابتدا با خود واژه سنسور بیشتر آشنا شده و ماهیت آن را بدانیم. سنسور که به فارسی به آن حسگر نیز گفته می‌شود، وسیله و ابزاری برای دریافت اطلاعات از محیط از طریق محرک های فیزیکی و شیمیایی است. در واقع یک سنسور می‌تواند به طور مداوم اطلاعاتی نظیر میزان اکسیژن موجود در هوا، فشار وارده و بسیاری موارد دیگر را بررسی کند و در صورت کم یا زیاد شدن آن ها، اطلاعات لازم را به صورت سیگنال های الکتریکی و قابل پردازش به سیستم کامپیوتری ارسال نماید.
این سیستم کامپیوتری در خودرو همان ECU است که اطلاعات لازم را از سنسور های مختلف خودرو از جمله سنسور اکسیژن دریافت نموده و در صورت لزوم خودش تغییراتی ایجاد می‌کند و یا به راننده به وسیله چراغ ها و آلارم هایی اطلاع می‌دهد تا وضعیت را بررسی کند.
بر اساس نحوه عملکرد و نوع اطلاعاتی که سنسور باید از محیط جمع آوری کند، نوع و ویژگی های این ابزار متفاوت خواهد بود. به همین دلیل سنسور ها امروزه تنوع بسیار بالایی دارند و یکی از مفید‌ترین و مهم‌ترین قطعات خودرو هستند که در پیشگیری از بروز مشکلات به خوبی عمل می‌کنند.
سنسور اکسیژن چیست؟
اکنون که با ماهیت سنسور آشنایی داریم، در ادامه بررسی خواهیم کرد که سنسور اکسیژن خودرو چیست و چگونه در خودرو عمل می‌کند. سنسور اکسیژن نوعی سنسور یا حسگر هوشمند است که در قسمت خروجی هوای موتور یعنی اگزوز نصب می‌شود و میزان اکسیژن موجود در هوای پس از احتراق را اندازه می‌گیرد.
اگر اکسیژن موجود در هوای خروجی از اگزوز زیادتر از حد معمول باشد، به معنای احتراق ناقص و مصرف بیش از حد سوخت در ترکیب با اکسیژن است. همچنین اگر میزان اکسیژن خروجی کمتر از میزان معمول باشد نیز ممکن است مشکلاتی در محفظه احتراق و مسیر رسیدن سوخت و مصرف آن وجود داشته باشد.
سنسور اکسیژن تمامی این اطلاعات شامل کم یا زیاد بودن میزان اکسیژن موجود در هوای خروجی از اگزوز را به صورت سیگنال های قابل پردازش به ECU ارسال می‌کند و این سیستم نیز تغییرات لازم را اعمال نموده و یا به راننده اطلاع می‌دهد.
به این ترتیب با وجود سنسور اکسیژن می‌توان وضعیت محفظه احتراق و مصرف سوخت را به طور مرتب زیر نظر داشت و در صورت بروز کوچکترین مشکل برای رفع آن اقدام نمود و در مصرف سوخت صرفه جویی کرده و آلایندگی خودرو را کاهش داد.
همچنین با بررسی مداوم میزان اکسیژن باقی مانده پس از فرایند احتراق، می‌توان کیفیت و راندمان مهم‌ترین وظیفه موتور خودرو، یعنی تبدیل سوخت به انرژی را بالا نگه داشت و هزینه های اضافی برای سوخت را کاهش داد.
اهمیت فعالیت این سنسور به قدری بالاست که شرکت های خودروسازی، ماشین های جدید خود را به 2 تا 4 سنسور اکسیژن مجهز می‌کنند تا اطلاعات دقیق‌تر و بیشتری از وضعیت محفظه احتراق به دست آورند. پس از دریافت این اطلاعات توسط ECU، ممکن است این سیستم تصمیم بگیرد که میزان تزریق سوخت به محفظه را کاهش یا افزایش دهد.
اجزای یک سنسور اکسیژن شامل موارد زیر است:
- الکترود هایی از جنس پلاتینیوم
- غلافی از جنس دی اکسید زیرکونیم
- المنت گرم شونده
- و بدنه‌ای از جنس سرامیک یا چینی
علائم خرابی و تعویض سنسور اکسیژن خودرو
سنسور اکسیژن نیز مانند بسیاری دیگر از قطعات خودرو در اثر رانندگی و استفاده مکرر، دچار فرسودگی شده و کارایی اولیه را نخواهد داشت. به همین دلیل باید تعویض یا تعمیر شده تا عملکرد آن حفظ شود و مشکلی برای خودرو به وجود نیاید. در ادامه بررسی خواهیم کرد که علائم خرابی سنسور اکسیژن خودرو چیست و چه زمانی باید آن را تعویض کرد.
سنسور اکسیژن به طور کلی به اندازه دیگر بخش ها و قطعات نیاز به تعویض و تعمیر مداوم و منظم ندارد و جزو قطعاتی که باید در سرویس ماهیانه خودرو بررسی شوند نمی‌باشد. با این حال این قطعه نیز فرسوده خواهد شد و هر چند دیر اما نیاز به تعویض با قطعه جدید خواهد داشت.
در صورتی که سنسور اکسیژن خودرو به موقع تعویض نگردد، در بررسی میزان اکسیژن خروجی از اگزوز ناتوان خواهد شد و اطلاعات ناقص و نادرستی به ECU ارسال خواهد کرد. به این ترتیب ECU نیز نمی‌تواند میزان صحیح سوخت تزریقی به موتور را تنظیم کند و آلایندگی و مصرف سوخت ماشین بیش از حد بالا می‌رود.
علائم خرابی سنسور اکسیژن
در ادامه بررسی خواهیم کرد که علائم خرابی سنسور اکسیژن خودرو چیست و چه زمانی باید آن را تعویض نمایید. برخی از این مشکلات ممکن است به دلایل دیگری نیز رخ دهند و دلیل اصلی آن ها فرسودگی سنسور اکسیژن نباشد. همچنین احتمال دارد این مشکلات در اثر مجموعه‌ای از عوامل رخ داده باشند که تنها یکی از آن ها فرسودگی سنسور اکسیژن است و عوامل دیگر نیز باید بررسی گردند.
در صورت مشاهده هر یک از این علامت ها، یا خودتان سنسور اکسیژن خودرو را بررسی و تعویض نمایید و یا کار را به یک تعمیرکار ماهر بسپارید.
- انتشار بوی نامطبوع در کابین: یکی از علائم خرابی سنسور اکسیژن خودرو، پخش شدن بوی نامطبوع در کابین ماشین است. این بوی بد گوگرد مانند، ناشی از وجود سوخت اضافی در محفظه احتراق است که در اثر عملکرد نامناسب سنسور اکسیژن و ECU در تنظیم میزان سوخت تزریقی به موتور رخ می‌دهد.
- افزایش مصرف سوخت: اگر در هفته اخیر متوجه مصرف بیشتر سوخت توسط خودرو شده‌اید و مجبور بودید بیشتر به پمپ بنزین مراجعه کنید، احتمال دارد یکی از دلایلی که باعث این اتفاق بوده خرابی سنسور اکسیژن باشد.
- کاهش توان و قدرت موتور: در صورتی که در اثر خرابی سنسور اکسیژن، میزان سوخت ورودی به موتور به درستی تنظیم نشود، ممکن است در اثر احتراق ناقص به صورت مداوم، توان و شتاب موتور کاهش یابد.
- خاموشی موتور: اگر موتور خودرو پیش از حرکت روشن نمی‌شود و یا در هنگام حرکت ناگهان خاموش می‌شود، ممکن است به علت خرابی سنسور اکسیژن، تنظیم میزان سوخت ورودی به موتور دچار مشکل شده و موتور از کار افتاده باشد.
چرا سنسور اکسیژن خراب می‌شود؟
اکنون که می‌دانیم علائم خرابی سنسور اکسیژن خودرو چیست، شاید این سوال به وجود بیاید که دلیل این خرابی و فرسودگی چیست و چرا سنسور پس از مدتی کارایی سابق را ندارد؟ معمولا علت اصلی خرابی سنسور اکسیژن در خودرو ها، وجود نشتی در سیستم اگزوز است که به علت نصب نامناسب قطعات یا آسیب های وارده به موتور رخ می‌دهد.
به این ترتیب رسوبات روی حسگر اکسیژن قرار می‌گیرند و اندازه گیری میزان اکسیژن موجود در هوای خروجی از اگزوز را دشوار و غیرممکن خواهند کرد. در صورتی که به صورت طولانی مدت و مداوم، به علائم خرابی سنسور اکسیژن بی توجه باشید و میزان ترکیب سوخت و اکسیژن در محفظه احتراق موتور به طرز قابل توجهی به هم بریزد، ممکن است خطراتی مانند آتش گرفتن موتور نیز رخ دهد.
بنابراین در صورت مشاهده کوچکترین علامت بهتر است به موقع برای بررسی و تعویض سنسور اکسیژن اقدام نموده و مانع از بروز این مشکلات شوید. تعویض سنسور آسان است و می‌توانید آن را خودتان هم انجام دهید. با این حال در صورتی که هنوز مهارت کافی را ندارید بهتر است از یک تعمیرکار معتبر کمک بگیرید.
نتیجه گیری
در این مطلب بررسی کردیم که سنسور اکسیژن خودرو چیست و چه نقشی در عملکرد خودرو دارد. همچنین علائم خرابی و زمان تعویض این قطعه مهم نیز مورد بررسی قرار گرفت. به طور کلی سنسور ها قطعات بسیار مهمی در خودرو و سایر سیستم های خودکار هستند، زیرا می‌توانند شما را از عملکرد لحظه به لحظه سیستم مطلع کنند و بروز کوچکترین مشکلات را اطلاع دهند تا اقدامات لازم انجام شود.
سنسور اکسیژن خودرو نیز به همین ترتیب می‌تواند میزان اکسیژن خروجی از اگزوز خودرو که همان هوای پس از احتراق سوخت است را اندازه بگیرد و بر اساس آن وضعیت محفظه احتراق و مصرف سوخت را به طور منظم زیر نظر داشته باشد.
سوالات متداول
1-هر خودرو چند سنسور اکسیژن دارد؟
تعداد سنسور های اکسیژن موجود در هر خودرو بستگی به نوع، برند و سال ساخت خودرو دارد. به عنوان مثال اغلب خودرو های جدید دارای 4 سنسور اکسیژن هستند که در قسمت خروجی اگزوز آن ها قرار داده می‌شود. در هر خودرویی باید حداقل یک سنسور اکسیژن در جلوی کاتالیزور قرار داشته باشد.
2-آیا هزینه خرید و تعویض سنسور اکسیژن بالاست؟
خیر، اگر سنسور اکسیژن خودرو شما دچار مشکل شده و نیاز به تعویض دارد، لازم نیست نگران هزینه های تعمیر یا تعویض آن باشید. با وجود اینکه این هزینه بر اساس نوع و مدل موتور خودرو متغیر است، با این حال در مجموع بالا نیست و می‌توان تعمیرگاه هایی را پیدا کرد که با هزینه مناسب این کار را انجام می‌دهند.
3-آیا می‌توان تعویض سنسور اکسیژن را در خانه انجام داد؟
بله، تعویض سنسور اکسیژن یا بررسی وضعیت آن به ابزار و وسیله خاصی به جز جعبه ابزار معمولی نیاز ندارد و می‌توانید خودتان این کار را در خانه نیز انجام دهید. با این حال سپردن این کار به یک تعمیرکار تصمیم بهتری است. زیرا ممکن است در صورت نداشتن تجربه و مهارت کافی، در نصب سنسور جدید به خوبی عمل نکنید.