قطعات و سیستم های مختلف در خودرو، به علت فعالیت و حرکت مداوم معمولا نیاز به روانکاری برای تعامل آسان‌تر و کاهش سایش و فرسایش دارند. انواع روغن در موتور یا در سیستم انتقال قدرت خودرو می‌توانند کار کردن چرخ دنده ها و قطعات را راحت‌تر کنند و تقریبا کارکرد خودرو بدون آن ها بسیار دشوار و غیرممکن است. یکی از انواع این روغن ها، روغن دنده است که به عنوان روغن گیربکس یا واسکازین هم شناخته می‌شود. در ادامه بررسی خواهیم کرد که روغن دنده چیست و چگونه عمل می‌کند.
روغن دنده چیست؟
اگر برای شما این سوال به وجود آمده که روغن دنده چیست باید بگوییم که روغن دنده همانطور که از نام آن پیداست یک سیال غلیظ است که به منظور روانکاری قطعات سیستم گیربکس و دنده خودرو استفاده می‌شود. چرخ دنده های فلزی سیستم گیربکس، در هنگام رانندگی به طور مداوم در حال حرکت و تعامل هستند و اگر این روغن در میان آن ها اعمال نشود عمل تعویض دنده و انتقال قدرت با دشواری رو به رو خواهد شد.
روغن دنده هم برای سیستم های دستی و هم برای سیستم های اتومات مورد نیاز است و علاوه بر روانکاری قطعات در خنک کردن و انتقال قدرت نیز نقش موثری دارد. این روغن با قطعات فلزی سیستم گیربکس که شامل انواع آلیاژ های فولاد و مس هستند سازگار است و آسیبی به آن ها وارد نمی‌کند.
ویژگی ها و امکانات روغن دنده چیست؟
در ادامه بررسی خواهیم کرد که ویژگی ها و امکانات روغن دنده چیست و چه کمکی به سیستم انتقال قدرت می‌کند. این روغن ها با تکنولوژی روز و مواد و افزودنی های خاص تهیه می‌شوند و تنها یک روغن معمولی برای روانکاری قطعات فلزی نیستند. مهم‌ترین امکانات و ویژگی های روغن دنده به شرح زیر است.
- روانکاری و ایجاد حرکت آسان‌تر قطعات
- کاهش اصطکاک و سایش قطعات فلزی
- قابلیت چسبندگی به سطوح مختلف در سیستم گیربکس
- ضد خوردگی و زنگ زدگی قطعات فلزی
- دارای گرانروی مناسب
- ضد اکسیداسیون
- امکان تطابق گرانروی بر اساس گرما و سرمای هوا
- امکان حذف آلودگی های وارد شده به سیستم انتقال قدرت
- کنترل و کاهش تشکیل رسوبات در سیستم گیربکس
با توجه به این ویژگی ها و امکانات روغن دنده یکی از ضروری‌ترین مواد مصرفی خودرو است که باید در صورت نیاز آن را تعویض نمایید تا روغن بتواند همواره به درستی و با بهترین کیفیت وظایف خود را انجام دهد.
انواع روغن دنده
در این بخش به بررسی این موضوع می‌پردازیم که انواع روغن دنده چیست و بر چه اساس می‌توان آن ها را دسته بندی کرد. به طور کلی برند ها و شرکت های تولید کننده قطعات و ملزومات خودرو در سراسر جهان، اقدام به تولید انواع روغن دنده نموده و شما می‌توانید این روغن ها را با قیمت ها و کیفیت های متنوع در بازار بیابید. با این حال مهم‌ترین روش تقسیم بندی انواع روغن دنده بر اساس نوع سیستم گیربکس خودرو است.
بر این اساس روغن دنده را می‌توان به دو نوع زیر دسته بندی کرد:
- روغن دنده برای گیربکس دستی (MTF)
- روغن دنده برای گیربکس اتومات (ATF)
تفاوت اصلی این دو نوع روغن در میزان گرانروی و نحوه عملکرد و تا حدودی مواد افزودنی است. بر اساس نوع سیستم گیربکس خودرو که دستی است یا اتوماتیک، باید روغن دنده مناسب را انتخاب نمایید و نمی‌توان از روغن دنده یک سیستم برای سیستم دیگر استفاده کرد. در برخی موارد مشاهده شده که روغن دنده اتوماتیک برای گیربکس دستی هم کار کرده است، اما روغن دنده دستی برای سیستم اتومات به هیچ وجه مناسب نیست.
تعویض روغن دنده
اکنون که می‌دانیم روغن دنده چیست و چه انواع و امکاناتی دارد، بهتر است به بررسی این موضوع بپردازیم که آیا روغن دنده نیاز به تعویض دارد؟ و در چه مواقعی باید این کار را انجام داد. از آنجایی که روغن دنده در سیستم گیربکس به طور مداوم در حال کاهش اصطکاک و سایش قطعات و همچنین حذف آلودگی هاست، به مرور زمان خاصیت خود را از دست می‌دهد و باید با روغن جدید جایگزین گردد.
باید به این نکته توجه داشته باشید که در صورت عوض نکردن به موقع روغن دنده، سیستم گیربکس دچار مشکلات جدی خواهد شد و ممکن است مجبور شوید هزینه های بالایی برای تعویض قطعات آن پرداخت کنید. از دیگر مشکلاتی که در اثر عدم تعویض به موقع روغن دنده ایجاد می‌شوند می‌توان موارد زیر را نام برد.
- افزایش دور موتور خودرو
- لرزش خودرو در هنگام حرکت
- آسیب به چرخ دنده ها
- گیر کردن دنده دستی و دشوار شدن تعویض دنده
- پریدن دنده در سیستم های اتومات
- ایجاد صدا در حالت دنده خلاص
- بوی سوختگی در خودرو
- داغ شدن قطعات سیستم گیربکس
علائم زمان تعویض روغن دنده
به طور کلی نمی‌توان یک زمان ثابت برای تعویض روغن دنده تمام خودرو ها تعیین کرد و این زمان باید بر اساس نوع خودرو و میزان استفاده از آن مشخص شود. کارشناسان معتقدند برای سیستم های گیربکس دستی هر 50 تا 100 هزار کیلومتر و برای سیستم های گیربکس اتوماتیک هر 60 هزار تا 100 هزار کیلومتر روغن دنده بهتر است تعویض شود.
با توجه به میزان استفاده از خودرو و شرایط محیطی که معمولا در آن رانندگی می‌کنید، ممکن است این عدد تا 30 هزار کیلومتر نیز کاهش یابد. همچنین ممکن است روغن دنده در اثر نشتی از دست برود و سیستم نیاز به اضافه کردن روغن داشته باشد.
برای یافتن زمان مناسب تعویض روغن دنده باید آن را بررسی نمایید. در صورتی که اطلاعات کافی در این زمینه ندارید بهتر است بررسی روغن را به یک تعمیرکار ماهر بسپارید. برخی نشانه هایی که احتمالا در اثر کاهش خاصیت روغن دنده به وجود آمده‌اند به شرح زیر است.
- دشوار شدن تعویض دنده
- حرکت نکردن خودرو بعد از روشن شدن
- سر و صدا های مکرر از بخش زیرین خودرو
- در رفتن و پریدن دنده
- بوی سوختگی
برخی از این نشانه ها ممکن است به علت مشکلات دیگری به وجود آمده باشند و دلیل اصلی آن ها روغن گیربکس نباشد. به همین دلیل بهتر است یافتن علت اصلی مشکل را به تعمیرگاه های معتبر بسپارید.
نکات خرید روغن دنده
همانطور که گفته شد اکنون به طور کامل می‌دانیم که ویژگی های روغن دنده چیست و چه فوایدی برای خودرو دارد. شما می‌توانید برای تعویض روغن دنده به تعمیرگاه مراجعه نمایید و دیگر نیازی به خرید روغن دنده به صورت جداگانه نداشته باشید. با این حال اگر قصد خرید و تعویض روغن دنده در خانه را دارید نکات زیر را در نظر داشته باشید.
- از خرید روغن هایی که دارای بسته بندی مناسب و برند و نام مشخص و معتبر نیستند خودداری نمایید.
- به سازگاری روغن با سیستم گیربکس خودرو (دستی یا اتوماتیک) توجه ویژه داشته باشید.
- کیفیت روغن را بررسی نمایید و روغن های نامرغوب با گرانروی نامناسب تهیه نکنید.
- با وجود تطابق نوع روغن دنده با سیستم گیربکس خودرو، باز هم بررسی کنید که این روغن مناسب خودروی شما باشد.
- اگر قصد تعویض روغن را ندارید و فقط می‌خواهید به آن اضافه کنید حتما از همان روغن موجود در مخزن، به آن اضافه نمایید. در صورتی که از روغن قبلی ندارید، کل مخزن را تخلیه کنید و از روغن جدید بریزید. دو روغن حتی با گرانروی یکسان را در یک مخزن مخلوط نکنید.
- در صورتی که نمی‌دانید کدام نوع روغن دنده مناسب خودروی شماست و چه زمانی باید آن را تعویض کنید از افراد متخصص مشاوره بگیرید.
نتیجه گیری
در این مقاله بررسی کردیم که روغن دنده چیست و به این نتیجه رسیدیم که روغن دنده یا همان روغن گیربکس یا واسکازین، ماده‌ای با گرانروی مشخص و غلظت مناسب جهت روانکاری، خنک کردن و انتقال بهتر قدرت در سیستم گیربکس است. بدون وجود این روغن سیستم انتقال قدرت دچار مشکل شده و قطعات در اثر اصطکاک دچار سایش و فرسودگی خواهند شد و ممکن است عمل تعویض دنده به طور کلی انجام نشود.
برای حفظ کیفیت عملکرد روغن دنده لازم است پس از مدتی استفاده آن را تعویض نمایید. زیرا روغن ممکن است خاصیت خود را از دست بدهد و یا در اثر نشتی سطح آن کاهش یابد.
سوالات متداول
1-آیا می‌توان از روغن دنده گیربکس دستی برای سیستم های اتومات استفاده کرد؟
خیر، شاید در برخی موارد بتوانید از روغن دنده سیستم های گیربکس اتومات برای سیستم های دستی استفاده نمایید و مشکل جدی به وجود نیاید، اما برعکس این حالت ممکن نیست و روغن دنده مناسب برای دنده های دستی، در یک گیربکس اتومات به خوبی عمل نخواهد کرد. علت این مسئله، تفاوت گرانروی و غلظت و همچنین مواد افزودنی موجود در این دو نوع روغن است که باید بر اساس نوع سیستم گیربکس انتخاب شود.
2-چه عواملی در تعیین زمان تعویض روغن دنده موثر هستند؟
زمان تعویض روغن دنده بستگی به نوع خودرو و میزان استفاده از آن و همچنین شرایط محیطی دارد. اگر شما در شرایط ترافیک شهری مدام مجبور باشید دنده را عوض کنید و مسافت های طولانی رانندگی می‌کنید، روغن دنده با سرعت بیشتری خاصیت خود را از دست می‌دهد و ممکن است سطح آن نیز کاهش یابد. همچنین در محیط هایی که آلودگی های بیشتری وارد سیستم گیربکس می‌شود، روغن دنده سریع‌تر آلوده شده و برای عملکرد بهتر باید آن را با روغن جدید جایگزین کنید.
3-چگونه تشخیص دهیم که روغن دنده نیاز به تعویض دارد؟
بهترین کار این است که پیش از مشاهده نشانه خاصی از وجود مشکل در سیستم گیربکس و روغن دنده، به صورت منظم خودرو را برای بررسی بخش های مختلف به تعمیرگاه ببرید. در این بررسی ها در صورت کاهش خاصیت روغن دنده تعمیرکار آن را تعویض خواهد کرد. با این حال با نشانه هایی مانند دشواری در تعویض دنده یا بوی سوختگی و سر و صدا می‌توانید به کاهش خاصیت یا سطح روغن دنده شک کنید.