سیستم کلاچ ماشین یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین سیستم ها و بخش های موجود در تمامی خودرو هاست که نقش بسیار مهمی در انتقال قدرت و نیروی تولید شده در موتور به گیربکس ایفا می‌کند. بسیاری از افراد سیستم کلاچ را تنها با یک پدال در کنار پدال های گاز و ترمز می‌شناسند و حتی برخی به اشتباه تصور می‌کنند که ماشین های جدید و اتومات اصلا کلاچ ندارند. در حالی که سیستم کلاچ بسیار پیچیده‌تر و مهم‌تر از یک پدال است و در سیستم های اتوماتیک نیز حذف نشده و تنها مدل آن تغییر کرده است. در ادامه بیشتر با سیستم کلاچ خودرو آشنا خواهید شد.
کلاچ چیست؟
همانطور که گفته شد سیستم کلاچ ماشین، یک سیستم کامل و پیچیده و متشکل از قطعات مختلف است که به صورت هماهنگ با یکدیگر برای انتقال قدرت موتور به گیربکس و همچنین کنترل این حرکت و انتقال فعالیت می‌کنند. به زبان ساده، در زمان رانندگی لازم است گاهی اوقات انتقال قدرت موتور به جعبه دنده و در نهایت به چرخ ها متوقف شود که این کار توسط سیستم کلاچ خودرو انجام می‌شود.
بنابراین کلاچ نوعی سیستم انتقال قدرت به شمار می‌آید که قدرت را از یک شفت به شفت بعدی منتقل نموده و در عین حال زمان و شدت این انتقال را کنترل می‌نماید. در واقع برای تعویض دنده و تغییر سرعت با هدف کنترل ماشین، سیستم کلاچ است که کار های لازم را انجام می‌دهد تا قدرتی که از موتور به گیربکس وارد می‌شود کم یا زیاد شود.
سیستم کلاچ ماشین چطور کار می‌کند؟
شاید برای بسیاری از افرادی که می‌خواهند از اجزا و نحوه عملکرد خودرو و قطعات آن سر دربیاورند، عملکرد سیستم کلاچ ماشین پیچیده به نظر برسد. در ادامه به زبان ساده با نحوه کارکرد این سیستم آشنا خواهید شد تا نقش مهم آن در خودرو را بهتر درک کنید.
1-وقتی پدال کلاچ را فشار می‌دهید، سیستم هیدرولیک یا مکانیکی فشاری را به دیسک کلاچ اعمال می‌کند.
2-فشار به دیسک کلاچ باعث فشرده شدن آن می‌شود و اتصال بین دیسک موتور و دیسک گیربکس قطع می‌شود.
3-با قطع شدن اتصال، دیگر نیروی موتور به گیربکس منتقل نخواهد شد.
4-وقتی پدال کلاچ را رها می‌کنید، فشار اعمال شده به دیسک کلاچ کاهش می‌یابد و دیسک کلاچ به حالت آزاد برمی‌گردد.
5-در این حالت، اتصال بین دیسک موتور و دیسک گیربکس برقرار می‌شود و نیروی موتور به گیربکس منتقل می‌شود.
6-با اتصال مجدد، ماشین قادر است حرکت کند و نیروی موتور به چرخ ها منتقل می‌شود.
با استفاده از سیستم کلاچ ماشین، شما می‌توانید در بازه زمانی که نیاز به تغییر دنده ندارید، به طور موقت اتصال را قطع کنید و از انتقال نیروی موتور به گیربکس جلوگیری نمایید. این ویژگی به شما امکان می‌دهد باعث صرفه جویی در مصرف انرژی موتور و افزایش طول عمر مفید آن می‌گردد.
اجزای سیستم کلاچ ماشین
سیستم کلاچ ماشین هم مانند سایر سیستم و بخش های دیگر خودرو از اجزا و قطعات مختلفی تشکیل می‌شود. برخی از این قطعات نقش اصلی‌تر و مهم‌تری در عملکرد سیستم کلاچ خودرو دارند که در ادامه بیشتر با آن ها آشنا خواهید شد. توجه داشته باشید که کلاچ شامل بخش های دیگری نیز می‌شود و دارای جزئیات فراوانی است.
-
- دیسک کلاچ (Clutch Disc): این قطعه شبیه به یک صفحه تخت است که دارای سطحی پوشیده شده از مواد مختلف مانند فلز یا کربن است. دیسک کلاچ بین دیسک فشرده شده در موتور و دیسک فشرده شده در گیربکس قرار می‌گیرد.
- صفحه کلاچ (Clutch Plate): پرسر یا صفحه فشرده کننده بالای دیسک کلاچ قرار می‌گیرد و با فشاری که به وسیله پدال کلاچ اعمال می‌شود، دیسک کلاچ را فشرده می‌کند. این عمل باعث قطع شدن اتصال بین دیسک موتور و دیسک گیربکس می‌شود.
- بلبرینگ کلاچ (Clutch Bearing): بلبرینگ کلاچ یا رولمان کلاچ در محل قرارگیری صفحه قرار می‌گیرد و وظیفه آن ایجاد اتصال بین صفحه و دیسک کلاچ است. این بلبرینگ باعث چرخش صاف و روان دیسک کلاچ می‌شود.
- فلایویل (FlyWheel): فلایویل یکی از مهم‌ترین قطعات سیستم انتقال قدرت در کلاچ است که نیروی گشتاور یا پیشرانه را به جعبه دنده یا گیربکس منتقل می‌کند.
- پدال کلاچ (Clutch Pedal): پدال کلاچ در کابین خودرو و زیر پای راننده قرار دارد و با فشار دادن آن، فشار اولیه به سیستم کلاچ اعمال می‌شود و امکان کنترل انتقال قدرت را به راننده می‌دهد.
- سیم کلاچ (Clutch Wire): سیم کلاچ نیز یکی دیگر از قطعات سیستم کلاچ ماشین است که در یک پوشش پلاستیکی محکم قرار گرفته و اولین قطعه پشت پدال است. یعنی پس از فشرده شدن پدال توسط راننده، این سیم فشار وارده را به قطعات دیگر منتقل می‌کند.
این اجزا با همکاری و هماهنگی در سیستم کلاچ خودرو، اتصال و قطع اتصال بین موتور و گیربکس را کنترل می‌کنند تا نیروی موتور به گیربکس منتقل شود یا قطع گردد.
خرابی سیم کلاچ
سیستم کلاچ ماشین هم مانند سایر سیستم های خودرو دارای قطعاتی مصرفی است که پس از مدتی استفاده و گذشت زمان و یا به دلایل مخرب دیگری، دچار فرسودگی شده و نیاز به تعمیر یا تعویض دارند. سیم کلاچ یکی از این قطعات است که ممکن است با خراب شدن آن مشکلات جدی برای سیستم کلاچ به وجود بیاید و با فشردن پدال کلاچ، اتفاق مورد نظر شما رخ ندهد.
از آنجایی که سیستم کلاچ خودرو اهمیت بسیار بالایی در کنترل انتقال قدرت موتور به گیربکس و در نهایت چرخ ها دارد، خرابی یکی از مهم‌ترین قطعات آن یعنی سیم کلاچ، می‌تواند به طور کلی رانندگی را مختل نموده و به سیستم های دیگر نیز آسیب وارد کند.
مهم‌ترین علائم خرابی سیم کلاچ عبارتند از:
- از کار افتادن کلاچ: طبیعتا یکی از علائم و نشانه های خرابی سیم کلاچ، از کار افتادن کل سیستم کلاچ است. با این حال این از کار افتادن می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد و باید بررسی گردد.
- جا نرفتن دنده: زمانی که در حین رانندگی دنده را عوض می‌کنید، اگر سیم کلاچ دچار مشکل شده باشد ممکن است دنده ها به خوبی جا نرفته و باعث سختی شوند.
- جابجایی پدال کلاچ: اگر پدال کلاچ شما در جای معمول خود قرار ندارد و بالاتر یا پایین‌تر رفته و ناچارید برای فشردن آن فشار بیشتری وارد کنید، احتمال دارد سیم کلاچ شما دچار مشکل شده باشد.
- لرزش پدال کلاچ: اگر سیم کلاچ خراب شده باشد ممکن است بعد از هر بار فشردن پدال دچار لرزش شود.
- شل یا سفت بودن پدال کلاچ: ممکن است در اثر خرابی سیم کلاچ، پدال خیلی سفت یا خیلی شل شده باشد و فشار خیلی بیشتر یا خیلی کمتری برای عمل کردن نیاز داشته باشد که این مسئله ممکن است تمرکز شما را به هم بزند و رانندگی را دشوار کند.
به طور کلی اغلب علائم خرابی سیم کلاچ، در قسمت پدال نمود پیدا می‌کنند و اگر پدال کلاچ شما مانند قبل عملکرد نرمالی ندارد بهتر است سیم آن را بررسی نمایید.
زمان تعویض سیم کلاچ ماشین
همانطور که در قسمت قبل گفته شد، سیم کلاچ یکی از مهم‌ترین قطعات سیستم کلاچ ماشین است و این قطعه ممکن است پس از مدتی استفاده دچار آسیب و خرابی گردد. برای رفع مشکلاتی که در اثر این خرابی به وجود می‌آیند لازم است سیم را تعمیر یا تعویض نمایید. زمان این تعویض می‌تواند پس از مشاهده علائم باشد، اما بهتر است در سرویس و بررسی های دوره‌ای، در صورت مشاهده فرسودگی سیم و پیش از مشاهده علائم، سیم را تعمیر یا تعویض کنید.
در بسیاری از مواقع ممکن است مشکلات و علائم خرابی تنها در اثر خارج شدن سیم از حالت بهینه خود رخ داده باشند و در واقع نیازی به تعویض سیم نباشد. در چنین شرایطی تنها کافیست خودتان و یا یک تعمیرکار ماهر سیم کلاچ را با کمک دو مهره در ابتدا و انتهای آن به حالت تعادل و نرمال برگردانید و اصطلاحا سیم را تنظیم کنید تا عملکرد آن اصلاح شود.
اما در مواقع دیگری تنظیم سیم کلاچ کافی نیست و بافت سیم دچار مشکل و فرسودگی شده و باید تعویض گردد. اگر سیم کلاچ شما:
- تابیدگی های شدید دارد.
- بیش از حد خشک و فرسوده شده است.
- روکش پلاستیکی آن از بین رفته است.
- رشته رشته شده و حتی برخی رشته ها بریده شده‌اند.
لازم است سیم کلاچ را تعویض کنید. برای پی بردن به این موارد باید سیم به صورت دقیق بررسی شود. از آنجایی که سیستم کلاچ ماشین ممکن است برای مبتدیان و افرادی که به تعمیر خودرو وارد نیستند پیچیده باشد، می‌توانید این کار را به تعمیرکار سپرده و از او بخواهید سیم را با یک مدل با کیفیت و مرغوب جایگزین کند.
نتیجه گیری
سیستم کلاچ ماشین یکی از مهم‌ترین سیستم های خودرو های امروزی است که در تمام خودرو ها و و وسایل نقلیه وجود دارد و نقش مهمی را ایفا می‌کند. این نقش شامل انتقال یا قطع انتقال قدرت و نیروی موتور به گیربکس جهت کنترل حرکت چرخ ها است. بر اساس نوع خودرو، سیستم کلاچ نیز می‌تواند متفاوت باشد و در خودرو های سنگین، سواری یا موتورسیکلت ها، کلاچ های متفاوتی را از لحاظ ساختاری مشاهده می‌کنیم.
سوالات متداول
1-سیستم کلاچ ماشین چه کاربردی دارد؟
سیستم کلاچ در ماشین ها به منظور اتصال و قطع اتصال نیروی موتور به گیربکس استفاده می‌شود. با کمک سیستم کلاچ، راننده قادر است به طور موقت انتقال نیروی موتور به گیربکس را متوقف کند و تغییر دنده را انجام دهد یا در صورت نیاز، موتور را خاموش کند.
2-آیا سیستم کلاچ نیاز به تعمیر و نگهداری دارد؟
بله، سیستم کلاچ نیاز به تعمیر و نگهداری دارد. عواملی مانند سایش دیسک کلاچ، فرسایش صفحه کلاچ، خرابی بلبرینگ و مشکلات در فلایویل یا سیم کلاچ می‌توانند باعث کاهش کارایی و عملکرد سیستم کلاچ خودرو شوند. بنابراین، تعمیرات و تعویض قطعات این سیستم باید به موقع انجام شود تا عمر مفید و کارایی آن حفظ گردد.
3-آیا نحوه استفاده از کلاچ می‌تواند به این سیستم آسیب بزند؟
بله، استفاده نادرست یا عدم توجه به سیستم کلاچ می‌تواند به آن آسیب برساند. مثلا نگه داشتن پدال کلاچ در وضعیت فشرده برای مدت زمان طولانی، منجر به سایش زودرس دیسک کلاچ می‌شود. همچنین، تغییر سریع دنده بدون استفاده از کلاچ می‌تواند به خرابی دیسک کلاچ منجر شود. همچنین عدم تعویض و تعمیرات به موقع قطعات سیستم کلاچ نیز می‌تواند عمر مفید آن را کاهش دهد.
یک پاسخ